Zagospodarowanie wód deszczowych jako I etap rekultywacji jezior

W kontekście realizacji projektu rekultywacji jezior kartuskich niezmiernie ważnym elementem było odpowiednie przygotowanie Gminy Kartuzy do realizacji tak skomplikowanej i trudnej inwestycji. Jednym z najważniejszych elementów w tym zakresie była realizacja innego, poprzedzającego właściwy proces rekultywacji projektu – tj. inwestycji pn. „Zagospodarowanie wód deszczowych w mieście Kartuzy, w celu poprawy retencyjności zlewni i ochrony przed zmianami klimatu”, która stanowiła  de facto I etap rekultywacji jezior i polegała na odcięciu dopływów zanieczyszczeń poprzez przebudowę kanalizacji deszczowej oraz ogólnospławnej w Kartuzach.

Przed realizacją projektu zagospodarowania wód deszczowych, uwarunkowania w tym zakresie wpływały negatywnie na stan wód kartuskich jezior, będąc jednym z elementów decydujących o ich zanieczyszczeniu. Sytuacja na terenie miasta w tym okresie powodowała, że:

1. sieć kanalizacji deszczowej odprowadzała wody opadowe do odbiorników poprzez 23 wyloty wód deszczowych, w tym 9 z nich odprowadzało wody bez podczyszczenia.
2. sieć kanalizacji deszczowej obejmowała tylko część miasta (granic administracyjnych), tj. ok. 17%, część ulic w mieście nie posiadała wcale kanalizacji deszczowej.
3. kanalizacja deszczowa częściowo była połączona z siecią sanitarną kanałami ogólnospławnymi.
4. występował brak na sieci kanalizacji deszczowej zbiorników retencyjnych i regulacyjnych, powodujący: straty wód (które odprowadzane były poza obszar zurbanizowany miasta i oddane bezpośrednio do odbiorników) oraz przedostawanie się (podczas nawalnych deszczy) dużych stężeń zanieczyszczeń wraz z pierwszą falą spływu do wód jezior.
5. rodzaj i ilości stwierdzonych zanieczyszczeń w wodach i osadach dennych odbiorników (metale ciężkie, trwałe związki organiczne, biogeny (N, P) świadczył o istotnym wpływie intensywnego ruchu drogowego związanego z krzyżowaniem się 3 dróg wojewódzkich przebiegających przez centrum miasta Kartuzy na stan jezior.

Wychodząc na wprost tej sytuacji, w celu przygotowania do rekultywacji jezior i wyeliminowania zanieczyszczeń ich wód ze strony wód deszczowych, zdecydowano się na realizację projektu mającego na celu poprawę retencyjności zlewni i zagospodarowanie wód deszczowych, tak aby wyeliminować ich niekorzystny wpływ na środowisko, w tym na stan wód kartuskich jezior.

Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego 2014-2020 w postaci dotacji bezzwrotnej w kwocie 7,7 mln zł oraz pożyczki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku w kwocie 3 mln zł.  W wyniku inwestycji zrealizowano szereg kompleksowych działań, począwszy od eliminacji źródeł powstawania problemów, aż po uporządkowanie końcowego odprowadzania wód deszczowych w mieście, dzieląc je na dwa zadania:

Zadanie 1. Budowa i przebudowa sieci kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej obejmująca m.in.:

1. Budowę sieci kanalizacji deszczowej w ulicach: Bursztynowa, Mściwoja II, Sędzickiego, ul. Przy Rzeźni, Bielińskiego, 3 Maja,
2. Budowę kanału tłocznego pomiędzy projektowaną przepompownią a studnią KS-1 przy zb. retencyjnym przy ul. Jeziornej.
3. Budowę trzech zbiorników retencyjnych dla wód opadowych: na parkingu przy ul. Zamkowej/Sędzickiego – 1.100 m3; na parkingu przy ul. Klasztornej – 767,5 m3; przy ul. Jeziornej – 2 zbiorniki o łącznej poj.- 1.732 m3,
4. Budowę przepompowni do obsługi zbiorników: na parkingu przy ul. Zamkowej/Sędzickiego oraz przy ul. Jeziornej.
5. Budowę urządzeń podczyszczających na istniejących wylotach wód deszczowych o nr:

Zadanie 2. Modernizacja głównej przepompowni na nadmiar wód opadowych, polegająca na adaptacji komory pomp suchych na zbiornik retencyjny na wody opadowe o poj. 300 m³, wykonanie stropu nad zbiornikiem, wymiana szaf sterowniczych, wymiana orurowania, przebudowa (wymiana) kanału tłocznego, L=345,5m, modernizacja kraty na mechaniczną hakową na dopływie, wykonanie piaskownika wirowego, wymiana pomp na zatapialne, montaż deszczomierza, zakup agregatu prądotwórczego.

Efektem realizacji wymienionych powyżej działań było uporządkowanie gospodarki wodami opadowymi na terenie miasta oraz oddzielenie kanalizacji sanitarnej od kanalizacji deszczowej.

Efekty te przyczyniły się do:

1. ochrony mieszkańców miasta przed lokalnymi podtopieniami (zniwelowanie ich częstości) spowodowanych nawalnymi opadami deszczu, poprzez usprawnienie systemów odprowadzania wód opadowych i roztopowych,
2. redukcji rodzaju zanieczyszczeń trafiających do odbiornika (w tym jezior) wraz z wodami opadowymi i roztopowymi poprzez przebudowę systemów odprowadzania wód opadowych i roztopowych, niwelując ryzyko przedostawania się ścieków sanitarnych do odbiorników,
3. ujęcia wód deszczowych w system sieci kanalizacji deszczowej, przy jednoczesnym odciążeniu sieci ogólnospławnej, poprzez rozbudowę systemu odprowadzania wód opadowych i roztopowych,
4. zapobieżenia zrzutu wód opadowych silnie zanieczyszczonych z pierwszej fali spływu wód, poprzez zwiększenie możliwości retencyjnych zlewni,
5. poprawy sytuacji hydrologicznej zlewni w okresach bezdeszczowych, poprawy mikroklimatu miasta, obniżenia kosztów utrzymania zieleni,
6. redukcji ilości zanieczyszczeń (zawiesiny i substancji ropopochodnych) trafiających do odbiorników wraz z wodami, poprzez utworzenie systemów oczyszczania wód opadowych i roztopowych,
7. zabezpieczenia odbiornika przed skutkami nawalnych deszczy, poprzez usprawnienie systemów odprowadzania wód deszczowych w przepompowni,
8. dodatkowej ochrony jeziora przed zan. w przypadku awarii zasilania, poprzez montaż agregatu prądotwórczego,
9. poprawy efektywności energetycznej przepompowni zmniejszając dwukrotnie zużycie energii elektrycznej,
10. poprawy sytuacji hydrologicznej zlewni w okresach bezdeszczowych, przyczyniając się do zwiększenia ilości wody w krajobrazie, wykorzystania wody w miejscu jej opadu, wydłużenia czasu obiegu wody ze zwiększeniem terenu biologicznie czynnego,
11. zmniejszenia zasilania wzajemnego ładunkiem zanieczyszczeń pomiędzy odbiornikami, dodatkowo zwiększając bioróżnorodność części miasta, podnosząc atrakcyjność estetyczną przestrzeni publicznej,
12. zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej regionu oraz pozytywnego wpływu na poprawę zdrowia i jakości życia mieszkańców miasta, poprzez podniesienie jakości środowiska przyrodniczego miasta (mikroklimat, bezpieczeństwo powodziowe, estetyka).

W wyniku realizacji projektu znacznie wzrosła efektywność działania systemu odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych, dzięki czemu zabezpieczono miasto przed lokalnymi podtopieniami i powodziami, a także zmieniono system w zlewni pozwalający na retencjonowanie wody na wypadek suszy. Konsekwencją tych działań było znacznie ograniczenie ilości zanieczyszczeń trafiających do kartuskich jezior – odcięcie dopływu których stanowiło warunek pozwalający na rozpoczęcie działań w zakresie właściwej rekultywacji jezior.

Bardzo ważną kwestią jest także fakt, że jednym z elementów projektu rekultywacji jezior jest obecnie monitoring środowiskowy polegający m.in. na systematycznym (prowadzonym raz w miesiącu) przeglądzie m.in. dopływów wód do każdego z kartuskich jezior, który ma zadanie kontrolę czy do wód jezior nie przedostają się substancje dla nich szkodliwe, mogące zakłócić proces ich rekultywacji.